เอกลักษณ์เรือยาวที่ไม่เหมือนใคร

โดย กฤษฎา บุษบรรณ

เรือยาวหลังสวน จะมีเอกลักษณ์เป็นของตัวเอง ช่างขุดเรือหลังสวนจะใช้ไม้ทั้งต้น ซึ่งมักจะเป็นไม้ตะเคียน โดยเฉพาะไม้ตะเคียนทอง มาขุดเรือยาวที่ใช้แข่งขันในสนามแข่งเรือแม่น้ำหลังสวน โดยขุดให้รูปทรงคล้ายกับตัวปลาช่อน หมายถึง ตำแหน่งคอเรือจะกว้าง เพื่อสามารถสู้คลื่นได้ และใช้รับน้ำหนักเมื่อนายหัวเรือปีนขึ้นไปบนโขน ตำแหน่งของคอเรือจะรับน้ำหนักของนายหัวเรือไว้ได้ เรือจะไม่ล่ม เรือยาวหลังสวนจึงมีน้ำหนักเรือค่อนข้างมาก ฉะนั้น เรือยาวหลังสวนจึงไม่สามารถนำไปแข่งขันในสนามอื่นๆได้ ที่โดยทั่วไปอาจจะใช้แผ่นไม้กระดานมาต่อประกอบให้เป็นลำเรือ เรือจึงมีน้ำหนักเบา และโดยทั่วไปการแข่งเรือยาวตัดสินผลแพ้ – ชนะ โดยการนำเรือเข้าเส้นชัยก่อน แต่ที่สนามแข่งเรือแม่น้ำหลังสวน ตัดสินแพ้-ชนะกัน โดยที่นายหัวเรือต้องปีนขึ้นโขนไปชิงแถบธง

เรือยาวจากหลังสวนที่มีการซื้อ – ขาย นำไปใช้แข่งขันในสนามอื่นๆ จึงจะต้องนำไปให้ช่างเรือปรับเปลี่ยนรูปทรงเรือเสียก่อน จึงจะใช้ทำการแข่งขันได้

โขนหัว

โขนหัว หมายถึง ไม้ส่วนที่ต่อจากตัวเรือทางด้านหัวเรือ เพื่อให้หัวเรือมีความยาวและสามารถรับน้ำหนักของนายหัวเรือเวลาปีนขึ้นไปชิงธงได้

โขนหัว ทำจากไม้ที่มีน้ำหนักเบา เหนียว ไม่หักง่ายๆ เช่น ไม้เนียง ไม้ขนุน ไม้กระท้อน เป็นต้น การต่อโขนหัวเข้ากับส่วนหัวเรือนั้น จะใช้เหล็กห่วงกลม ฝัดติดกับส่วนหัวเรือและใช้เหล็ก ซึ่งตีติดกับส่วนหน้าว่าวของโขน สอดใส่ลงในห่วงเหล็กที่เซาะร่องตั้งไว้ที่ด้านหน้าของตัวเรือเรียกว่า ไข่แมว และใช้บานพับติดยึดแน่นป้องกันไม่ให้โขนพลิกหลุด เมื่อนายหัวเรือปีนโขน

โขนเรือ มีความยาวประมาณ ๓ เมตร ความกว้างของปลายโขน ๑๐ - ๑๒ นิ้ว ช่างเรือจะต้องตัดโขนให้ประกบกับหัวเรือให้ดูเป็นเนื้อเดียวกัน เพื่อความสวยงาม และต้องขุดเนื้อไม้ในตัวโขนเรือออกให้มากที่สุด เพื่อจะได้ลดน้ำหนักโขนลง แต่ต้องคำนึงถึงความมั่นคงแข็งแรงของโขนเรือเป็นหลักด้วย

โขนท้าย

โขนท้าย เรือยาวหลังสวน จะเป็นรูปหางแมงป่อง คือ เป็นวงโค้งปลายโขนท้ายตั้งตรง ซึ่งเป็นเอกลักษณ์อย่างหนึ่งของเรือยาวหลังสวน

ไม้ที่ใช้ทำโขนท้าย เช่น ไม้เนียง ไม้เลี่ยน ไม้ขนุน เป็นต้น

ช่างเรือจะต่อโขนท้าย โดยใช้เหล็กไข่แมวเช่นเดียวกับหัวโขน และจะขุดเนื้อไม้ออกจากโขนท้ายให้มากที่สุดเพื่อจะได้ลดน้ำหนักโขน

โขนท้ายมีเพื่อความสวยงามและเพื่อความสมบูรณ์ของเรือเท่านั้น ไม่ได้รับน้ำหนักใดๆ

การตกแต่งเรือยาว

การตกแต่งหัวเรือยาวของชาวหลังสวน จะทำปีละหนึ่งครั้ง ในเช้าวันแรม ๑ ค่ำ เดือน ๑๑ หรืออาจจะตกแต่งเพื่อทำขวัญเรือ ประกอบด้วยการตกแต่งทาสีเรือให้สวยงามตามสีที่คิดว่าถูกโฉลกกับเรือของตน มีการเขียนลวดลายไทยที่ตำแหน่งคอเรือ หรือที่ชาวหลังสวนเรียกว่า หูน้ำ เรือ เมื่อได้เรือสีสวยงาม ก็จะประดับหัวเรือด้วย หน้าร่า หน้าร่าทำด้วยผ้าต่วน ติดกระจก ๓-๔ แผ่น ติดลูกปัด ปักด้วยดิ้นไหมสีต่างๆ ให้สวยงาม ใช้บายศรี ๓ อัน บนโขนเรือทั้งหัวและท้าย ใช้ด้ายขาว – แดง ผูกมัดให้ติดแน่นที่ปลายโขน

ปลายโขน ทั้งซ้าย – ขวา ติดธงทิวสีต่างๆ ตามชอบ ตัวโขนหัวและโขนท้าย ผูกผ้าสีต่างๆ ให้สวยงาม เรือบางลำอาจจะมีพานบายศรีที่ผู้เฒ่าผู้แก่ในหมู่บ้านเป็นผู้บรมคาถา วางติดประดับไว้ที่บริเวณกระดานหัว เพื่อบูชาแม่ย่านาง

เมื่อถึงเวลาแข่งขัน อุปกรณ์ตกแต่งเรือจะถูกเก็บ อาจจะเหลือเพียงบายศรีที่ปลายโขน และผ้าผูกโขนตามที่นายหัวเรือต้องการเท่านั้น